Door Toine Ambaum
1.Klinkers
De klinkerteikes zien wie in ’t Nederlands.
’n Paar aparte teikes zien:
- de è : deze klinker kump veur in wäörd wie mèt, kènne
- de ö : deze klinker kump veur in wäörd wie öm, bön, Kölle, kölse;
- de ó : deze klinker kump veur in wäörd wie zón, bón , tón , Gón;
- de ae : deze klinker kump veur in wäörd wie vaer , waer , haer , gaer;
- de äö : deze klinker kump veur in wäörd wie päöl , näöle , käöke , äöl;
- de ao : deze klinker kump veur in wäörd wie paol , haor , zjwaor , nao;
Sjrief noeëts ee , oo , uu , aa , as det vanoet ’t Nederlands verkieërd is , dus vader , moder , rule , kure , laje , bloje , luje.
2.Twieëklanke
Veurbeelde van Tegelse wäörd mèt twieëklanke:
- ieë : dezen twieëklank kump veur in wäörd wie twieë , zieëm , rieë , fieës;
- oeë : dezen twieëklank kump veur in wäörd wie roeëdsig , zoeër , zoeë;
- uue ; dezen twieëklank kump veur in wäörd wie duueske , ruueske , luuet;
- Opmerking: Haol de twieëklanke neet doorein mèt lange klinkers.Vergeliek maar èns: broeëd (brood) mèt broed (bruid); luues mèt luus.
3.De aparte mètklinkers
- gk : dezen aparte mètklinker kump veur in wäörd wie ligke , zègke , sjpringk
- sj : dezen aparte mètklinker kump veur in wäörd wie sjoeël , sjoon , sjmaerig
- zj : dezen aparte mètklinker kump veur in wäörd wie Zjwame , zjwaor , zjwingel
4.Verdere sjpellingsregels en sjpellingsaafsjpraoke
- Sjpel zoeë as de klank det aanguuef (loestere nao klanke ) en vergeliek de klank mèt bekènde wäörd.
- Sjpel wäörd en deile van wäörd altied op dezelfde meneer.
- Klank aan ’t eind van ’n waord: waord langer make: gebrand-gebrande;gebaejd – gebaejde
- De ónbeklemtoeënde vorm van dich is se. Det is ’n waord. Sjrief det los van ’t wèrkwaord. Dus: kieks se ; kums se ; luuets se ; paks se
- Weej sjrieve in principe – ei-. Maar as in ’t Nederlands en in ’t Tegels ’n waord op dezelfde meneer wuuert oetgesjpraoke en ’t Nederlands haet ‘n –ij -, den sjrieve weej ouch in ’t Tegels ‘n –ij-. Veurbeeld: fijn.
- Weej sjrieve in principe –ou-. Maar as in ’t Nederlands en in ’t Tegels ’n waord op dezelfde meneer wuuert oetgespraoke en ’t Nederlands haet ‘n –au- den sjrieve weej ouch in ’t Tegels ‘n –au-. Veurbeeld: blauw , gauw.
- De aafsjloetende –j- is neet nuuedig beej wäörd die eindige op –ie-ei- of ij.
- Nao uu , ae , eu , äö , oe , oo , ao , aa mót die waal gesjreve waere.Traeje , Truuj , bleuj , sjläöj, roej , trooj , braoj , flaaj
- Lieënwäörd oet ’t Nederlands of Ingels haje eur oersjpronkelike sjpelling as de oetsjpraok in ’t Tegels ’t zelfde is wie in ’t Nederlands: apparaatje , televisie ,computer, disk , stalke , cursus.
As geej uch heej ‘n bietje mieër in wilt verdepe, kènne weej uch aanraoje öm de “spelling 2003 , aangenaome door de Raod veur ’t Limburgs, aan te sjaffe.