door drs. Frens Bakker.
Klinkers
De klinkerteikens zien wie in ‘t Nederlands, ’n paar aparte teikens zien:
- de ö: deze klinker kump veur in wäörd wie Kölle, pötje, völle, rös, plökke;
- de ó: deze klinker kump veur in wäörd wie póp, kómp, hónd, pónd,kómme,dómme;
- de ae: deze klinker kump veur in wäörd wie laeve, waers, maete, kaetel;
- de äö: deze klinker kump veur in wäörd wie wäörd, päöl, näöd, häös, häökske;
- de ao: deze klinker kump veur in wäörd wie waord, paol, naod, haos, haok.
Schrièf neet: ee, oo, uu, aa, as det vanoèt ‘t Nederlands verkièrd is, dus: vader, moder, rule, kure, laje, bloje, luje, leje.
Twieëklanke
Veurbeelde van Venlose wäörd met twieëklanke:
- ieë : twieë, zieë,tieën -twee, zee, teen of tien ;
- oeë : roeëd, bloeët, knoeëje -rood, bloot, knoeien;
- aej : traej, knaeje, baeje, gaeje -voetstap, kneden, bidden, wieden;
- uuj : (uje) luuj, kuuj, luje -mensen, koeien, luiden;
- euj : bleuj, (ik) greuj -bloei, (ik) groei;
- äöj : släöj -sloten;
- oej : roej -(trap)roede;
- ooj : (oje) (ik) booj, (ik) trooj, -(ik) bood, (ik) trapte,
- aoj : (ik) braoj -ik braad’;
- aj : (ajje) paj, pajje, Haj -dikke vrouw, dikke vrouwen,Henri;
- aaj : (aje) (ik) vaaj, flaaj, laje -(ik) vouw, vlaai, la’s’.
- uue :bruuedje, duueske , ruueske , luuet – broodje, doosje, roosje, (hij)laat
- Kees veur ou en neet veur au, behalve as ’t Nederlands au haet (bv. ouk, koupe, rouk; auto)
- Kees veur ei en neet veur ij, behalve as ’t Nederlands ij haet. (bv. ein, tei, klein; fijn)
- Haol de twieëklanke neet doorein met lange klinkers! Vergelièk ens de schrièfwiès van: broeëd (‘zwartbrood’) – broèd (‘bruid’); de luues (‘je leest’) – de luus(‘de luizen’).
(As se ‘n bietje euverdriefs, klinke luues haos wie lujes’ en broeëd haos wie ‘broewed’).
- Verschil in klanke : liene ( lijnen ), liène ( linnen ), lieëne ( lenen ).
- Verschil in beteikenis : wiès ( moeder is wijs ),wiès ( toon,melodie ), wies ( tot morgen ).
Meiklinkers
De meiklinkers zien wie in ‘t Nederlands. Ein bezónder geval is: de sj: dit teiken kump veur in wäörd wie sjoester, sjoklaad, sjeloers.
“t” of “d” op ‘t ind van ein waord.
As ‘t waord in ‘t Nederlands op ‘t ind ‘n “d” haet, blief die in ‘t Venloos bewaard. As ‘t Nederlands gen veurbeeld met “d” haet, dan altied ‘n “t” schrieve, want die klink dao. Dus: hónd, land, tand, bed, wied ; naeve kat, rat, wet.
‘t Kort wäördje se
D’n ónbeklemtoeënde vorm van dich is “se”. Det is ‘n waord. Schrief det los van ‘t werkwaord. Dus: kiek se, kump se, luuet se, pak se, krieg se, as se kumps, as se det luuets.
Internationale wäörd
Internationale wäörd waere in ‘t Venloos zoeëvuuel meugelik in de internationale spelling geschreve. Dus: telefoon,televisie, diskette, computer, chatte, sms-e.